Soğuk Zincir Kırılması Nedir?

Aşıda soğuk zincirin uygulanması için sürekli teknoloji geliştiren Coolermed ailesi olarak sağlıklı toplum için etkili aşılamanın önemine inanıyoruz. Soğuk zincir kırılması sorunlarının hem milli servetin kaybı açısından hem de Dünyada aşıya ulaşamayan insanlara karşı olan sorumluluğumuz açısından önemi büyük. Bu bakış açısıyla aşı soğuk zincirinde kırılma olmaması için en iyi teknolojiyi en ulaşılabilir şekilde sunma sorumluluğu ile çalışıyoruz. Peki, aşıda soğuk zincir kırılması neden olur ve nasıl önlenir? Soğuk zincir kırılması hakkında merak edilenler için okumaya devam edin…

Etkili Aşılamanın Önündeki Engel: Soğuk Zincir Kırılması

Bağışıklama sürecinde takip edilmesi gereken bir tedarik zinciri bulunuyor. Aşının nakliyesi yani ihtiyaç duyulan noktalara ulaşması sırasındaki lojistik faaliyetler 3 aşamadan meydana geliyor. Soğuk zincir yönetimi bu aşamaların en önemli basamağını oluşturuyor. Özellikle Covid 19 döneminde, soğuk zincirin önemi merak edilen konular arasına girdi. Koronavirüs aşılarının -70 derecedeki saklama zorunluluğu, dağıtım ve saklama konularında endişe yaratmıştı. Bu dönemde soğuk zincir nasıl sağlanıyor sorusu akla gelen ilk sorular arasında yer alıyordu.

Coolermed aşı dolabı sayesinde Covid 19 aşılarının saklanması mümkün bir hale geldi. Birçok sağlık kuruluşuna eco aşı dolapları dağıtıldı.

Türkiye’nin dört bir tarafına gönderilen bağışıklama aşıları ve dünyaya birkaç tesisten dağıtılan Covid 19 aşıları nasıl bir sistemle ulaştırılıyor sizler için araştırdık. Ayrıca aşılar için en büyük tehlikeler arasında yer alan soğuk zincir kırılması nedir sorusunun yanıtını da tüm detayları ile kapsamlı olarak ele aldık.

Aşı Lojistiği ve Soğuk Zincirin Önemi

Türkiye’de soğuk zincir uygulaması Sağlık Bakanlığı kontrolünde sürdürülüyor. Uygulama sırasında AFAD ve 122 acil hizmetler birimlerinden destek alınıyor. 70.000’den fazla sağlık çalışanın yer aldığı sistem içinde, sene içinde ortalama olarak 45 milyon doz aşı ve antiserum tüketiliyor. Ciddi anlamda bir lojistik desteği  gerektiren bağışıklama sisteminde, bu lojistiğin 3 ana kolu bulunuyor. Planlama ve tedarik ile başlayan bu süreç, depolama, dağıtım, soğuk zincir yönetimi ve izlenmesi şeklinde ilerliyor. Soğuk zincir bu sürecin en önemli adımlarının başında geliyor. Bu bağlamda öncelikli olarak soğuk zincir nedir sorusunun yanıtını verelim.

Soğuk zincir; aşının üretiminden, ihtiyaç duyan kişilere ulaşana kadar geçen süre içindeki, insan ve malzemelerden oluşan sistem olarak tanımlanıyor. Aşılar planlama sonucunda ihtiyaca göre istenilen yerlere yönlendiriliyor. Hedeflenen sayıdaki insanın bağışıklık kazanabilmesi için bu yönlendirme sırasında aşıların etkilerinin azalmaması gerekiyor. Çünkü aksi durumda etkisiz aşıları kullanılmadan zayi olur ya da etkisi azalmış aşılar ile istenilen bağışıklık tam olarak elde edilemez. Her iki durumda da bağışıklama sistemi sekteye uğruyor.

Aşılamada Soğuk Zincirin Halkaları

Aşı soğuk zincir bileşenleri arasında aşının depolanmasını ve dağıtımını yöneten insanlar ile bu işlemler sırasında kullanılacak malzemeler yer alıyor. İnsanlar, etkili soğuk zincir için gerekenler denildiğinde ön plana çıkıyor. Malzemeler ne kadar uygun olsa da doğru kullanım olmadan zincirin etkili bir şekilde ilerlemesi mümkün olmaz. Sağlık personellerinin doğru malzemeler ile doğru zamanlarda yaptığı müdahaleler, sistemi istenmeyen durumlardan koruyor. Türkiye’de 1985 senesinden beri soğuk zincir hakkında sağlık personeline eğitimler veriliyor. Sağlık personellerinin kullandığı malzemeler ikiye ayrılıyor:

• Aşı Soğutucuları
• Aşı Buz Kutuları

Soğutucular yerleşik zincirin demir başı ilen buz kutuları da hareketli zincirin gerekliliği olarak karşılık buluyor. Isıya karşı son derece duyarlı olan aşılar; teslim alma, nakil ve depolama aşamalarında belirli ısı değerleri arasında tutulmalıdır. Aşı ölü de olsa canlı da ısı ve ışıktan korunması gerekiyor. Bakteriyel aşıların +2 ile +8 dereceler arasında saklanması gerekirken, viral aşıların -15 ile -20 derece arasında muhafaza edilmesi gerekiyor. Aşılar teslim alındığı noktada derhal buzdolabına yerleştirilmeli. Bu noktada aşı dolaplarının uygun şartlara sahip olması ve aşı dolabı ısı takibinin yapılıyor olması önemli oluyor. Aşı dolaplarında dikkat edilmesi gerekenler arasında birkaç başlık bulunuyor.

• No frost buzdolabı tercih edilmeli aksi durumda buzluk kısmı düzenli aralıklarla çözdürülmelidir.
• Buzdolabında termometre bulundurulmalı, sıcaklık takibi gün içinde iki sefer olmak üzere sağlanmalıdır.
• Buzdolabı güneş almayan bir alanda tutulmalı, duvar ile arasında mesafe bırakılmalıdır.
• Buzdolaplarının içine gıda ve içecek benzeri ürünler konulmamalıdır.

Aşılar; hastaneler, Aile Sağlığı Merkezleri ve sağlık ocaklarında aşı dolaplarında saklanıyor ancak kimi zaman da sahaya götürülüyor. Sahada soğuk zincir uygulamaları sırasında dikkat edilecek kurallar arasında şunlar bulunuyor:

• Aşıların kullanılacağı saha alanına termos ya da buz kutusu içinde getirilmesi gerekmektedir.
• Aşı şişeleri buz ile kaplı olacak şekilde ambalajlanmalıdır.
• Aşılar saha alanında darbelerden korunmalı ve güvenli şekilde muhafaza edilmelidir.
• Aşıların güneş alan yerlerde değil, gölge alanlarda tutulması gerekmektedir. Ayrıca bu alanlarda değişiklik olma ihtimaline karşın kontrol edilmelidir.
• Kullanım sonrası aşı kutuların kapağı açık bırakılmalı ve kurutulmalıdır. Aksi halde aşı kutularının küflenmesine sebebiyet verilebilir.

Aşı Soğuk Zincir Kırılması

Aşı, eğer +2ºC ila 8ºC ‘nin dışında bir ısıya maruz kalırsa bu aşıya zarar verir. Aşının olması gerekenden farklı bir ısıya maruz kalma süresi, aşının etkinliğini direkt olarak etkiliyor. Aşı düşük ya da yüksek sıcaklığa ne kadar süre maruz kalırsa, o derecede zarar görüyor. Bazı aşılar ısının yükselmesinden daha çok etkilenirken bazıları da düşmesinden daha çok etkileniyor. Bu durum aşının cinsine göre farklılık gösteriyor.

Canlı aşılar yüksek ısıya maruz kaldıklarında etkilerini hızla kaybediyorlar. Ölü aşılar ise donmaya karşı hassasiyet gösteriyor ve ısının düşmesi karşısında etkilerini yitiriyorlar. Aşılar; yaşanan ısı farklılıkları öncesinde doğru şartlarda saklanmış iseler bu etkinliklerini kaybetme sürelerini geciktiriyor. Aşıların etkinliklerini kaybetmelerinde etkili olan bir diğer faktör de kullanma tarihleri. Son kullanma tarihi yaklaşmış olan aşılar daha hızlı biçimde etkinliğini yitiriyor.

Soğuk Zincirin Kırılması Halinde Ne Yapılmalı?

Özenli şekilde sürdürülen soğuk zincir uygulamaları sırasında, soğuk zincir kırılması mümkün olabiliyor. Herhangi bir aksilik sonrasında soğuk zincirin kırılması halinde yapılması gerekenler şu şekilde listeleniyor;

• Soğuk zincir kırılması yaşandığına dair bir şüphe olması halinde dahi, aşının işaretlenmesi ve özel bir alana alınması gerekiyor.
• Soğuk zincir kırılması olan aşı için bir rapor hazırlanmalıdır. Bu raporda; maruz kalınan ısı, maruz kalınan süre, kırılma öncesindeki saklama koşulları ve aşının son kullanma tarihleri yazmalıdır. Hazırlanacak rapor sonrasında yapılacak değerlendirme ile, aşının kullanılıp kullanılmayacağına karar verilebilir. Bu karar sonucunda eğer aşı kullanılacak ise acil şekilde değerlendirilmelidir. Aşı etkinliğini yitirmiş ise imha edilmesi gereklidir. Soğuk zincir kırılmasına maruz kalan aşı; soğuk zincir dışına alınır, üzerine yazılacak bir etiket ile ayrı olarak ambalajlanır.

Soğuk Zincir Kuralları

Büyük bir özen ve takibe  ihtiyaç duyan soğuk zincirin korunması adına belirlenen başlıca kurallar bulunuyor. Soğuk zincirde dikkat edilmesi gerekenler;

1. Soğuk zincir kurallarından iki aşı ve serumların dondurulmamasıdır.
2. Nakil durumları için buz aküleri ve kalıpları hazır bulundurulmalıdır.
3. Aşı dolabına yerleştirilen aşılar arasında mesafe bırakılmalıdır.
4. Buzdolaplarına fazla aşı konulmamalıdır.
5. Aşı dolabının kapısı asgari derecede açılmalıdır.
6. Aşı dolabında termometre bulundurulmalıdır.
7. Buzdolaplarının kapakları aşı koymak için kullanılmamalıdır.
8. Buzluklar karlanma ihtimaline karşın kontrol edilmeli, kar kalınlığının 0.5 cm’yi geçmesi engellenmelidir.
9. Elektrik kesintisi olması halinde buzdolabı kapağı açılmamalıdır.
10. Aşının nakli sırasında mesafeye göre planlama yapılmalı, paketleme kurallarına uyulmalıdır.
11. Açılan tüm aşılar en kısa süre içinde uygulanmalıdır.

Bağışıklama ve Covid 19’dan korunma önlemleri için aşıları güvenli biçimde depolamak, nakletmek, saklamak ve uygulamak önemli oluyor. Hiçbir adım bir diğeri olmadan başarı sağlayamaz. Tüm süreçlerde sağlık çalışanlarına büyük görev düşüyor. Bu noktada sağlıkçılar, güvenle kullanabilecekleri malzemeler ile destekleniyor. 2016 senesinde kurulan ve yerli bir firma olan Coolermed, yeni nesil teknolojiyi entegre ettiği medikal dondurucu ve soğutucu sistemleri ile sağlık sektörü için birçok alternatif sunuyor.

Bu yazımızda sizlere soğuk zincir kırılması nedir sorusuna cevap verdik. Bir önceki yazımıza https://coolermed.com/tr/cooler-med-medica-2021-fuari/ linkinden ulaşabilirsiniz.