Soğuk zincir, insan sağlığı ve gıda gibi pek çok alanda olmazsa olmaz bir koşul olarak karşımıza çıkmaktadır. Öyle ki soğuk zincirin bozulması kimi zaman ölümcül sonuçlar dahi doğurabilmektedir. Peki sağlığımız için bu kadar önemli bir yere sahip olan soğuk zincir koşulları tam olarak nasıl sağlanabilir? Bu yazımızda, ilaç sektöründe soğuk zincir nedir sorusunun cevabını yanıtlarken soğuk zincirin sağlığımız için ne anlama geldiğini ve soğuk zincirin amacını da tartışacağız.
İlaç sektöründe, günde farklı çeşitte milyonlarca ilacın dağıtımı ve teslimatları yapılmaktadır. Bu ilaçlar arasında aşılar, kan, genler ve dokular, alerjenler gibi biyofarmasötikler; uyarıcılar, opioidler ve benzodiazepinler gibi reçeteli ilaçlar; gıda takviyeleri, mineraller, vitaminler, soğuk algınlığı ilaçları, dermatolojik ürünler ve yaygın öksürük ilaçları gibi reçetesiz satılan ilaçlar; ilaç aktif veya etken maddeleri ve kimyasal bileşikler gibi toplu farmasötikler ve ham maddeler bulunmaktadır.
Bu ilaçlar sıvı (ispirto, iksir ve tentür), merhem (macun, krem ve jöle veya pelte kıvamı) ve katı (tablet, pastil, fitil ve hap) olmak üzere üç temel biçimde karşımıza çıkar. Bu kadar çok çeşitliliğe ve sirkülasyona sahip olan ve kişilerin erişimi için hızla tedarik edilmesi gereken bu ilaçlar için soğuk zincir haliyle kaçınılmazdır. Bu açıdan ilaç sektöründe soğuk zincirin yönetimi de azami önem taşır.
Soğuk Zincir Ne Anlama Gelmektedir?
İlaç sektöründe soğuk zincirin korunması, yukarıda bahsettiğimiz başlıca nedenlerden ötürü büyük önem taşır. Sıcaklık kontrolünün sağlanması ve soğuk zincirin korunmasıyla ilaçların etkinlikleri de korunmuş olur. Ancak elbette soğuk zincir kontrolü, yalnızca taşıma ile sınırlı değildir. Sonraki aşamalar olan depolama ve dağıtım aşamaları için de soğuk zincir doğru biçimde sağlanabilmelidir.
İlaç sektöründe soğuk zincir, değer anlamında çok büyük bir paya sahiptir ve önemli bir rol oynar. Üstelik bu rol, gün geçtikçe daha büyük bir hal almakta; daha da artması beklenmektedir. Farklı hastalıklara karşı alternatif ilaçlar ve tedavi yöntemleriyle, ilaç çeşitliliği arttığından bu ilaçların farklı sıcaklık koşulları gerektirmesi kaçınılmazdır. Dolayısıyla her bir ilaç için farklı lojistik koşullar sağlanmalı, soğuk zincirin önemi vurgulanmalıdır.
İlaç Sektöründe Soğuk Zincir Neden Önemlidir?
İlaç sektöründe soğuk zincirin bu denli önemli olmasının bir sebebi de kullanılan biyolojik malzemelerdir. Bu malzemeler, sıcaklık değişimine karşı son derece hassastır. Buna bağlı olarak hem taşıma hem de depolama ve dağıtım süreçlerinde doğru sıcaklıkların sağlanması elzemdir. Soğuk zinciri sağlamanın en önemli koşulu, gereken ekipmanları temin edebilmektir. Bu ekipmanlar arasında da ultra derin dondurucular, kan saklama dolabı, dondurucu dolapları ve dış mekan soğutucuları bulunmaktadır.
Eczanede Soğuk Zincir Nedir?
Eczacılar, ilaç sektöründe soğuk zincir uygulamasında yetkili meslek grubu olarak görülebilir. Özellikle depolama aşamasında, eczanelerde soğuk zincirin sağlanması önemli bir rol oynar. Tüketiciye veya hastaya doğru koşullarda ve gereken sıcaklıklar sağlanarak ulaştırılan ilaçlar, olası tüm risklerin ortadan kalkması anlamına gelir. Bu açıdan, bu meslek grubuna mensup herkesin, soğuk zincirin önemi konusunda gereken şekilde bilgilendirilmesi gerekmektedir. Ecza ürünleri söz konusu olduğunda gerek üretim, gerekse takip eden dağıtım ve depolama aşamalarında, eczane personelinin gerekli soğuk zincir eğitimlerini almış olması gerekmektedir.
Aynı şekilde; depolama uygulamaları, depolama uyarıları, düzenlemeler ve yöntemlerin yanı sıra güvenlik eğitimleri de eczacılara sunulmalıdır. Ecza ürünlerinde sıcaklık hassasiyeti olan ürünlerin depolanması ve kullanımına ilişkin belirlenen kurallara uyulmalı; koşullara uyulmaması halinde bozulan veya bozulabilecek ürünler tüketicilere kesinlikle iletilmemeli ve uygun biçimde imha edilmelidir.
Eczaneler İçin Özel Saklama Koşulları
Pek çok biyolojik ürün, tıpkı ambalajında da belirtildiği gibi çeşitli güvenlik önlemleri ve etkinliğinin korunmasını sağlayan muhtelif saklama koşulu gerektirir. Bu biyolojik ürünler kategorisinde bakteriyel aşılar, viral aşılar ve plazma ürünleri sayılabilir. Bu tür ürünler genellikle soğutma veya dondurma şeklinde saklama koşulları gerektirir.
Dondurulmaması gereken ürünler için doğru sıcaklığı sağlamak da çok önemlidir. İlaç sektöründe soğuk zincirin ecza kolu da bu açıdan önem taşır. Zira oda sıcaklığında korunması gereken biyolojik ürünler de olabilir. Benzer şekilde, herhangi bir elektrik kesintisi halinde dondurucu veya buzdolabı gibi saklama teçhizatlarının sıcaklıklarında büyük değişiklik olmadığı sürece bu ürünleri etkinliğini koruyarak saklamak da mümkündür. Bu noktada, eczacının bilgileri ve tecrübesi devreye girer. Ancak eczacının kafasında, saklama koşulları ile ilgili herhangi bir soru işareti oluşursa üretici firmaya mutlaka danışmalıdır. Bu sayede, ilacın etkinliği ile ilgili herhangi bir ihtilaflı durum ortadan kalkacaktır.
Tüm eczanelerde, aylık sıcaklık takip çizelgeleri ve eczane soğutucu günlük sıcaklık takip formu, ilgili sorumlu eczacı tarafından düzenli olarak doldurulmalıdır. Bu sayede soğuk zincir koşulları sağlanabilir.
Soğuk Zincirin Amacı Nedir?
İlaç sektöründe soğuk zincir, her şeyden önce yasal bir zorunluluktur. Soğuk zincirin amacı, üretimden depolamaya ve daha sonra tüketiciye ulaştırma aşamalarına kadar, ecza ürünlerini doğru sıcaklıkta korumak ve bu sıcaklıkları kontrol etmektir. Soğuk zincirin bozulması halinde, ilaçlar etkinliklerini yitirebilir. Hatta aşı veya plazma gibi biyolojik ürünlerde ölümcül sonuçlar doğurabilecek tehlikeler yaratabilir. Dolayısıyla ilaç sektöründe soğuk zincirin amacının ilaçların etkinliklerini koruyacak şekilde saklamak ve tüketicilere ulaştırmak olarak özetlenebilir.
Biyolojik ilaçlarda ve diğer ilaçlarda, sıcaklık değişimlerine hassas olanlar taşıma süresince (ve depolama sürelerinde de) üretici tarafından belirlenen sağlıklı koruma sıcaklık aralığında korunmalıdır. Elbette bu gereken ve belirtilen sıcaklıkların sağlanması, tüketici olduğu kadar üretici için de önemlidir. Tüketici ilaçtan doğru verimi alabilmek ister. Üretici de, ancak tüketici ürettiği ilaçtan beklenen verimi aldığı sürece güvenilirliğini sağlayabilecektir. Bu da soğuk zincirin kırılmaması ve ilacın etkinliğini son kullanıcıya kadar saklayabilmesi halinde gerçekleşebilir.
Soğutulmuş Ortam ve İlaç Sektöründe Soğuk Zincir
İlaç sektöründe soğuk zincir için soğutulmuş bir ortamın sıcaklığı + 2 ° C ila + 8 ° C aralığındadır. Soğutulmuş ürünlerle ilgili en çok dikkat edilmesi gereken şey, sıcaklığın aşırı düşerek donma noktasına gelmemesidir. Aynı şekilde sıcaklık artarak ideal sıcaklık aralığından da çıkılmamalıdır. Bu iki uç durumun yaşanması halinde, ilaçlar etkinliklerini yitirecektir.
Dondurulmuş Ortam ve İlaç Sektöründe Soğuk Zincir
Bazı ilaçlar için soğutulmuş ortam yeterliyken bazıları dondurulmuş ortam gereksinimiyle gelir. Dondurulmuş ortam için ideal sıcaklık – 15 ° C veya aşağısı olarak düşünülebilir. Dondurulmuş ortam gerektiren ürünlerin çözünüp tekrar donup donmadığını gözle anlamak mümkün olmayabilir. Bu sebeple eczacıların, depo sorumlularının ve ilgili sürece dahil olan kişilerin, süreç başlangıcında laboratuvar değerlendirmesinden geçmesi gerekmektedir.
Soğuk Zincir ve Saklama Koşulları
Soğuk zincirin sağlanması ve korunması için ultra derin dondurucu, kan dolabı, dondurucu dolap, dış mekan soğutucuları gibi sıcaklık değişimlerini hissettirmeyen teçhizatlar kullanılır veya kullanılmalıdır. Coolermed gibi farklı soğutucu seçenekleri ve ısı kontrollü ya da alarm sistemli ekipmanlar sunan markalar sayesinde, ilaç sektöründe soğuk zincirin korunması daha kolay bir hal almaktadır.
Bir önceki yazımıza https://coolermed.com/tr/covid-19-asi-saklama/ linkinden ulaşabilirsiniz.